DỰ THẢO TỘC ƯỚC HỌ NGUYỄN VĂN
(thôn Quyết
Thắng, xã Kim Anh, huyện Kim Thành, tỉnh Hải Dương;
Tộc trưởng
đương thời: Nguyễn Văn Hớn).
Phần 1 – Tộc ước (dự thảo)
Vì sao
phải xây dựng Tộc ước.
Để duy trì mối quan hệ huyết thống, phụng
tự Tổ Tiên, phát huy truyền thống và tăng cường sự phát triển của dòng họ, cần
phải xây dựng cho Họ một nội qui (gọi là TỘC ƯỚC) chặt chẽ,
thể hiện được bốn chữ CÔNG - MINH - CHÍNH - ĐẠI ; như ý chí của
cả họ đã được thể hiện trên đôi câu đối trước cửa Từ Đường:
Muốn
vậy Tộc ước phải lấy nhân văn, nhân đạo, chân, thiện, mỹ làm phương châm; lấy
gia phong, nề nếp làm nền tảng; lấy tôn ti, trật tự làm kỷ cương; lấy tinh thần
đoàn kết tương thân, tương ái để hành động; tất cả phải đạt được sức thuyết
phục và tính khả thi cao. Tất cả mọi sinh hoạt trong cuộc sống của dòng họ đều
phải tuân theo Tộc ước. Với phương châm ấy, họ ta qui ước những điều cụ thể như
sau, (những gì thuộc về Phong tục tập quán không nhắc lại ở đây):
Điều 1:
Thành viên trong họ.
Mọi
người, không phân biệt gái trai dâu rể, con cháu nội ngoại, có chung Cụ Thuỷ Tổ
khảo họ Nguyễn Văn tại thôn QT-KA-KT-HD, (với Tộc trưởng hiện tại là Nguyễn Văn
Hớn) đều là thành viên trong họ Nguyễn Văn. Thứ bậc trong họ theo Phả hệ của “Nguyễn
tộc gia phả ký”.
Điều 2:
Tổ chức.
Theo
truyền thống, tổ chức trong họ gồm 2 bậc: Họ và Chi.
Họ
bao gồm tất cả các thành viên của dòng họ, trong đó thành phần cơ bản là các suất đinh. Đứng đầu Họ là Tộc trưởng. Họ thờ cúng các bậc tiên linh của dòng họ
từ đời thứ năm trở lên, gọi là Tổ Tiên, tại Từ Đường họ.
Chi
bao gồm các thành viên trực hệ (trực tiếp có quan hệ huyết thống) thờ cúng các
bậc tiên linh từ 4 đời trở xuống. Đứng đầu các chi là Trưởng chi. Họ ta hiện
nay chỉ có 3 chi.
Điều
hành trực tiếp mọi hoạt động của dòng họ là Hội đồng gia tộc (HĐGT).
[Sau
này họ phát triển lớn mạnh sẽ lập ra các ban chuyên trách: ban tài chính (có nhiệm vụ quản lý, đề xuất mức đóng góp
và quyết toán công khai tài chính các loại quỹ của họ); ban biện lý (luân phiên hàng năm quét dọn Từ Đường vào
dịp cúng tế, lễ Tết; chuẩn bị lễ vật: hương, đèn, hoa quả, trầu, rượu để thờ
cúng tại Từ Đường); ban lễ tang (Khi
có thành viên trong họ mất, ban này phối hợp với ban lễ tang địa phương, tổ
chức mai táng theo tục lệ. Ban lễ tang có trách nhiệm thông báo cho các thành
viên trong các họ và các thành viên chi họ khác lân cận dự lễ tang và đưa
tang)].
Điều 3:
Nhập họ.
Nhập họ có ý nghĩa giáo dục ý thức đạo hiếu,
biết cội nguồn và nhớ đến Tổ tiên, giáo dục ý thức sống có bổn phận với dòng
họ, với mọi người.
Khi
thành viên trai trong họ sinh con trai hay gái và khi con trai cưới vợ, con gái
cưới (gả) chồng đều phải có lễ thắp hương tại bàn thờ gia tiên vào ngày sinh,
ngày cưới và có thẻ hương đến Từ Đường họ (Chi) để kính báo và cầu mong Tổ tiên
chứng giám, phù hộ.
Trường
hợp con ngoài giá thú, con nuôi, con riêng nếu gia đình chấp thuận làm con, cho
nhập và ghi tên họ Nguyễn trong giấy khai sinh, chứng sinh thì làm lễ nhập họ
trong năm nhận con.
Trưởng
chi và Trưởng tộc ghi bổ sung các trường hợp nhập họ vào phả hệ.
Điều 4:
Gia phả, sổ đinh.
a)
Lập gia phả dòng họ (sổ và sơ đồ Gia phả hệ) từ khi Cụ Thủy Tổ khảo sinh thành
nên dòng họ và định cư tại QT KA KT HD đến hiện tại. Gia phả thường xuyên cần
được bổ xung cho đầy đủ.
b)
Lập sổ đinh ghi danh sách các suất đinh trong họ, kể cả các thành viên nữ (nếu
có yêu cầu).
Các
thành viên nữ được khuyến khích ghi tên vào sổ đinh, vì họ ta quan niệm trai
gái bình quyền.
(Do
hiện thời họ ta còn nhỏ nên điểm b điều 4 này chưa thực hiện, vì hiện tại mọi
người đều nhớ).
Điều 5: Suất đinh.
Mọi
thành viên nam trong nội tộc tuổi từ 18 trở lên, nữ tuổi 22 trở lên tự nguyện được
gọi là suất đinh. Khuyến khích các thành viên nữ tự nguyện gia nhập Suất đinh.
Dòng
họ tồn tại và phát triển hoàn toàn phụ thuộc vào sự thịnh vượng của các suất
đinh.
Điều 6:
Trưởng tộc.
Trưởng
tộc được xác định theo phong tục truyền ngôi, kế vị: người
con trai đứng đầu chi họ trưởng (Chi Cả) là Trưởng tộc.
Trưởng
tộc có trách nhiệm làm Chủ lễ cúng tế các ngày giỗ, lễ, tết tại Từ đường.
Điều 7:
Hội đồng gia tộc.
HĐGT
gồm thành viên hiển nhiên và thành viên bầu chọn trong họ. Thành viên hiển
nhiên gồm: Trưởng tộc, trưởng các chi. Thành viên bầu chọn gồm: Lão thành am
hiểu họ, người có tín nhiệm trong họ. Số lượng thành viên của HĐGT tuỳ từng tình
hình từng thời kỳ mà lựa chọn cho phù hợp.
Điều 8: Việc
giỗ, lễ, tết.
a)
Việc lễ tết tại Từ Đường họ hoàn toàn tự nguyện. Khuyến khích mọi thành viên
nên qua lại thắp hương khấn lễ Tiên Tổ, đặc biệt trong những ngày Tết Nguyên
Đán; lễ Sóc, Vọng (ngày 1, ngày rằm, nhất là rằm tháng Giêng, tháng 7); hiếu,
hỷ và các dịp đi xa về gần.
b)
Kinh phí sắm lễ (hương hoa trà quả…) trong các ngày lễ tết kể cả ngày rằm, mồng
một được trích ra từ Quỹ họ.
c)
Hàng năm Họ ta có rất nhiều ngày giỗ, lễ. Để đơn giản và tuân theo tục lệ, toàn
họ đã thống nhất chọn ra 3 ngày lễ trọng sau đây:
1/ Giỗ Tổ vào ngày mồng 4 tháng một
(11) âm lịch.
2/ Giỗ cụ Cao tằng tổ khảo vào ngày
24 tháng chạp (12) âm lịch. (Cụ sinh ra các chi).
3/ Lễ tiết Thanh Minh.
Các
giỗ còn lại cúng “phụ tế” vào ngày giỗ Tổ.
Điều 9: Việc
hiếu, hỷ, xây dựng, tu bổ.
a) Khi có việc cần xây dựng, tu bổ các
công trình trong họ (ví dụ: tu sửa Từ Đường hay mộ phần) mà đã được HĐGT thông
qua thì mọi thành viên phải nhiệt tình đóng góp, tham gia, tránh dựa dẫm.
b) Mỗi gia đình, mỗi thành viên khi có
việc hỷ, chỉ nên tổ chức cho phù hợp, tiết kiệm. Các thành viên khác trong họ
cần nhiệt tình hưởng ứng, xúm tay vào cùng tiến hành công việc, tránh tư tưởng
ỷ nại, nhằm củng cố vốn tính tôn trọng lẫn nhau, tình đoàn kết và thể hiện lòng
mến khách.
c) Mỗi khi có người quá cố, thì gia chủ
nên đề xuất dự định tang lễ với HĐGT để cùng cả họ tổ chức cho trọng thể, chu
đáo. Mọi thành viên phải chủ động làm tốt công việc được giao. Đặc biệt các suất đinh trong họ, tùy theo mức độ, phải tự giác luân phiên thức đêm thực thi
việc Chịu tang.
Điều 10:
Lập Quỹ.
a) Để duy trì hoạt động, họ lập ra các
loại quỹ sau:
1/ Quỹ họ - chi các việc chung trong
họ: thăm hỏi ốm đau, hiếu hỷ, các việc đột xuất.
2/ Quỹ khuyến học - chi thưởng cho
các thành viên là học sinh, sinh viên có thành tích cao trong học tập.
3/ Quỹ đại sự - để chi dùng khi việc
lớn xuất hiện (quyết toán khi xong việc).
b) Lập quĩ bằng cách đóng góp theo suất
đinh, mức đóng góp, thu chi phải được HĐGT và họp họ thông qua với đa số phiếu
tán thành và được điều chỉnh cho phù hợp khi cần thiết.
Họ
ta luôn khuyến khích các gia đình, các cá nhân hảo tâm tài trợ quĩ.
Điều 11:
Chức năng và nhiệm vụ của HĐGT.
a) HĐGT thay mặt cho dòng họ trong việc
đối ngoại, đối nội. Điều hành các công việc chung, giám sát việc thực hiện Tộc
ước, động viên cả họ chịu khó hay lam hay làm, kinh doanh, học tập công tác,
tăng cường đoàn kết, làm cho họ ta mỗi ngày thêm thịnh vượng.
b)
Chỉ đạo và giám sát mọi hoạt động trong họ, (thăm hỏi, hiếu hỷ, dựng xây..).
c)
Hàng năm, nhân ngày giỗ Tổ, HĐGT cùng với cả họ rà soát mọi công việc trong
năm, kết luận ưu, nhược điểm của năm cũ, đề xuất công việc cho năm mới. Lưu ý
mức xuống cấp của các công trình của dòng họ: Từ Đường, Mộ Tổ; nếu cần thì cho
tu bổ.
Điều 12:
Nghĩa vụ của suất đinh.
Mọi hoạt động của dòng
họ từ bé đến lớn, từ đối nội đến đối ngoại đều chủ yếu dựa vào sự đóng góp sức
người sức của của các suất đinh. Nói cách khác, suất đinh là lực lượng chính
phải tự giác, tích cực tham gia và hoàn thành tốt mọi nhiệm vụ Họ giao.
Tùy theo các công việc cụ thể mà nghĩa
vụ của các suất đinh có khác nhau:
a) Xây dựng, tu bổ các công trình
trong họ, đóng góp các quỹ trong họ: nam giới từ 18 tuổi trở lên (không kể có
vợ hay chưa và kể cả nữ giới tự nguyện).
b) Trường hợp chẳng may chồng mất thì
vợ tiếp tục gánh vác. Các cụ 75 tuổi trở lên được miễn hoàn toàn tất cả các
khoản đóng góp.
c) Đóng góp kinh phí để Giỗ Tổ: thành
viên nam, 18 tuổi trở lên và đã xây dựng gia đình, (dù ngày Giỗ Tổ có mặt hay
không). Nhưng đến hết 25 tuổi vẫn chưa có vợ thì bắt đầu (vào tuổi 26) đóng
góp, dù có về giỗ Tổ hay không.
d) Đóng góp kinh phí để thực hiện các
giỗ còn lại (giỗ kỵ Cao Tằng Tổ khảo và lễ tiết Thanh Minh, hoặc tùy từng năm
có thể mở thêm một vài giỗ khác, việc khác) thì như điểm c) điều 12 trên và
thêm điều kiện: có mặt trong ngày giỗ.
Điều 13:
Khuyến học.
Họ thường xuyên cổ vũ, động viên, nhắc
nhở con cháu trong họ luôn phát huy truyền thống hiếu học của Tổ Tiên mà nêu
cao tinh thần ham học và học giỏi. Họ đã lập ra Quỹ khuyến học và hàng năm đều
có phần thưởng (dù còn nhỏ bé) để khuyến khích, động viên các cháu.
Điều kiện để họ khen thưởng là: Con cháu
Nội tộc (con cháu các suất đinh) trong năm đạt được một trong các chỉ tiêu sau
đây:
-
Thi đỗ đại học vào các trường chính quy. (trình
giấy gọi).
-
Thi đỗ vào các trường cấp II, III quốc lập. (trình
giấy báo).
-
Học sinh giỏi, xuất sắc, (trình Giấy khen).
Điều 14:
Trông coi Từ Đường.
Mọi thành viên trong họ đều có trách
nhiệm trông coi, săn sóc, quét dọn và gìn giữ Từ Đường cũng như đồ thờ, vật
dụng trong Từ Đường, kể cả khu Mộ Tổ. Phấn đấu không để “hương lạnh khói tàn”,
Từ Đường luôn sạch sẽ, trang nghiêm. Ai đi xa về gần nên trước hết cần vào Từ
Đường thắp hương mong được Tổ tiên phù hộ độ trì.
Khi
phát hiện Từ Đường hay Mộ Tổ xuống cấp hoặc có người xây chắn cần thông báo và
tìm gải pháp xử lý.
Điều 15:
Tổ chức thực hiện
a)
Hiện
thời HĐGT tộc gồm có các thành viên sau:
1/ Nguyễn Văn Hớn, trưởng Tộc
2/ Nguyễn Văn Năng, quyền trưởng chi
1.
3/ Nguyễn Thanh Tùng, trưởng chi 2.
4/ Đỗ Thị Oánh, thủ quỹ.
5/ Nguyễn Văn Đông, trưởng chi 3..
b)
Trước
mỗi sự kiện các suất đinh có trách nhiệm tự giác đến họp tại Từ Đường để bàn
bạc đi đến thống nhất giải pháp xử lý.
c)
Phần thưởng khuyến học được công bố và phát thưởng
vào dịp tổng kết năm học hàng năm, do cô Oánh chủ trì. Sau đó được công bố lại
trong toàn họ vào ngày Giỗ Tổ.
d)
Khi
trong họ có người ốm đau hay tai nạn, họ tổ chức thăm hỏi động viên kịp thời.
e)
Việc sắm lễ dâng lên Từ Đường trong các ngày lễ,
Tết, ngày rằm, mồng một do cô Nụ đảm nhiệm, (nhận kinh phí từ cô Oánh).
f)
Tiền điện, (sau này có thể cả tiền nước) sử dụng
trong Từ Đường được trích ra từ Quỹ họ, (cô Oánh giao tiền cho cô Nụ).
Điều 16:
Nề nếp, kỉ cương.
Mọi thành viên trong họ đều phải phấn đấu
suốt đời để trở thành con người có ích cho gia đình và xã hội.
Mỗi gia đình phải là một tổ ấm, trong đó
mọi người phải yêu thương nhau hết lòng, biết chia sẻ khó khăn, cùng nhau vượt
qua trở ngại để nâng cao mức sống, tạo nền móng cho gia phong nhân ái trường
tồn.
Trong sinh hoạt gia tộc mọi thành viên đều
phải coi trọng tôn ti, trật tự; luôn khiêm nhường và luôn tôn trọng lẫn nhau,
thành tâm phấn đấu cho tình máu mủ và sự thành đạt chung trong họ; loại trừ tính
kèn cựa, cá nhân, lấn chiếm đất đai. Những khi họp bàn công việc phải phát huy
tối đa sáng kiến của mọi thành viên, chọn lấy những ý kiến phù hợp nhất để biểu
quyết theo đa số.
Điều 17:
Biểu dương, nhắc nhở.
Biểu dương các cá nhân và gia đình có
nhiều thành tích về các mặt lao động sản xuất, học tập, công tác xã hội. Lưu
danh tiêu biểu các thành viên (không phân biệt trai hay gái) giàu tình thương
yêu đùm bọc họ hàng, có phong độ đĩnh đạc, có học vị học vấn, có công danh sự
nghiệp được cộng đồng mến mộ. Đó chính là truyền thống, là niềm tự hào của dòng
tộc, cần phải được khuyến khích nhân lên mãi về sau.
Uốn nắn, nhắc nhở những thành viên có lời
nói, việc làm sai trái: bạc đãi ông bà, cha mẹ; bạo ngược với người thân; sa
vào tệ nạn xã hội làm tổn hại bản thân, và danh dự của gia đình, dòng họ.
Tộc ước này là ý chí, nguyện vọng của
toàn họ. Theo thời gian, Tộc ước cần được chỉnh sửa, bổ xung để ngày càng hoàn
thiện, văn minh, giúp cho Gia tộc được sánh ngang với cộng đồng tiến bộ.
Rất mong nhận được
nhận xét của các thành viên.
Trân trọng cảm ơn.
Ngày lành, Mùa Thu năm Nhâm Thìn (2012)
Dòng tộc Nguyễn Văn, QT-KA-KT-HD
Tộc trưởng: Nguyễn Văn Hớn
