Dự thảo Tộc ước

TỘC ƯỚC HỌ NGUYỄN

族約户阮

(thôn Quyết Thắng, xã Kim Anh,

huyện Kim Thành, tỉnh Hải Dương

Tộc trưởng đương thời: Nguyễn Văn Hớn).

BẢN DỰ THẢO

Ngày lành, Mùa Thu năm Nhâm Thìn (2012)

DỰ THẢO TỘC ƯỚC HỌ NGUYỄN VĂN

(thôn Quyết Thắng, xã Kim Anh, huyện Kim Thành, tỉnh Hải Dương;

Tộc trưởng đương thời: Nguyễn Văn Hớn).

Phần 1 – Tộc ước (dự thảo)

Vì sao phải xây dựng Tộc ước.

   
     Để duy trì mối quan hệ huyết thống, phụng tự Tổ Tiên, phát huy truyền thống và tăng cường sự phát triển của dòng họ, cần phải xây dựng cho Họ một nội qui (gọi là TỘC ƯỚC) chặt chẽ, thể hiện được bốn chữ CÔNG - MINH - CHÍNH - ĐẠI ; như ý chí của cả họ đã được thể hiện trên đôi câu đối trước cửa Từ Đường:

     Muốn vậy Tộc ước phải lấy nhân văn, nhân đạo, chân, thiện, mỹ làm phương châm; lấy gia phong, nề nếp làm nền tảng; lấy tôn ti, trật tự làm kỷ cương; lấy tinh thần đoàn kết tương thân, tương ái để hành động; tất cả phải đạt được sức thuyết phục và tính khả thi cao. Tất cả mọi sinh hoạt trong cuộc sống của dòng họ đều phải tuân theo Tộc ước. Với phương châm ấy, họ ta qui ước những điều cụ thể như sau, (những gì thuộc về Phong tục tập quán không nhắc lại ở đây):

Điều 1: Thành viên trong họ.

     
     Mọi người, không phân biệt gái trai dâu rể, con cháu nội ngoại, có chung Cụ Thuỷ Tổ khảo họ Nguyễn Văn tại thôn QT-KA-KT-HD, (với Tộc trưởng hiện tại là Nguyễn Văn Hớn) đều là thành viên trong họ Nguyễn Văn. Thứ bậc trong họ theo Phả hệ của “Nguyễn tộc gia phả ký”.

Điều 2: Tổ chức.

      
       Theo truyền thống, tổ chức trong họ gồm 2 bậc: Họ và Chi.

      Họ bao gồm tất cả các thành viên của dòng họ, trong đó thành phần cơ bản là các suất đinh. Đứng đầu Họ là Tộc trưởng. Họ thờ cúng các bậc tiên linh của dòng họ từ đời thứ năm trở lên, gọi là Tổ Tiên, tại Từ Đường họ.

     Chi bao gồm các thành viên trực hệ (trực tiếp có quan hệ huyết thống) thờ cúng các bậc tiên linh từ 4 đời trở xuống. Đứng đầu các chi là Trưởng chi. Họ ta hiện nay chỉ có 3 chi.

     Điều hành trực tiếp mọi hoạt động của dòng họ là Hội đồng gia tộc (HĐGT).

    [Sau này họ phát triển lớn mạnh sẽ lập ra các ban chuyên trách: ban tài chính (có nhiệm vụ quản lý, đề xuất mức đóng góp và quyết toán công khai tài chính các loại quỹ của họ); ban biện lý (luân phiên hàng năm quét dọn Từ Đường vào dịp cúng tế, lễ Tết; chuẩn bị lễ vật: hương, đèn, hoa quả, trầu, rượu để thờ cúng tại Từ Đường); ban lễ tang (Khi có thành viên trong họ mất, ban này phối hợp với ban lễ tang địa phương, tổ chức mai táng theo tục lệ. Ban lễ tang có trách nhiệm thông báo cho các thành viên trong các họ và các thành viên chi họ khác lân cận dự lễ tang và đưa tang)].

Điều 3: Nhập họ.

    
     Nhập họ có ý nghĩa giáo dục ý thức đạo hiếu, biết cội nguồn và nhớ đến Tổ tiên, giáo dục ý thức sống có bổn phận với dòng họ, với mọi người.

     Khi thành viên trai trong họ sinh con trai hay gái và khi con trai cưới vợ, con gái cưới (gả) chồng đều phải có lễ thắp hương tại bàn thờ gia tiên vào ngày sinh, ngày cưới và có thẻ hương đến Từ Đường họ (Chi) để kính báo và cầu mong Tổ tiên chứng giám, phù hộ.

   Trường hợp con ngoài giá thú, con nuôi, con riêng nếu gia đình chấp thuận làm con, cho nhập và ghi tên họ Nguyễn trong giấy khai sinh, chứng sinh thì làm lễ nhập họ trong năm nhận con.

   Trưởng chi và Trưởng tộc ghi bổ sung các trường hợp nhập họ vào phả hệ.

Điều 4: Gia phả, sổ đinh.

   
   a) Lập gia phả dòng họ (sổ và sơ đồ Gia phả hệ) từ khi Cụ Thủy Tổ khảo sinh thành nên dòng họ và định cư tại QT KA KT HD đến hiện tại. Gia phả thường xuyên cần được bổ xung cho đầy đủ.

    b) Lập sổ đinh ghi danh sách các suất đinh trong họ, kể cả các thành viên nữ (nếu có yêu cầu).

   Các thành viên nữ được khuyến khích ghi tên vào sổ đinh, vì họ ta quan niệm trai gái bình quyền.

    (Do hiện thời họ ta còn nhỏ nên điểm b điều 4 này chưa thực hiện, vì hiện tại mọi người đều nhớ).

Điều 5: Suất đinh.

    
     Mọi thành viên nam trong nội tộc tuổi từ 18 trở lên, nữ tuổi 22 trở lên tự nguyện được gọi là suất đinh. Khuyến khích các thành viên nữ tự nguyện gia nhập Suất đinh.

    Dòng họ tồn tại và phát triển hoàn toàn phụ thuộc vào sự thịnh vượng của các suất đinh.   

Điều 6: Trưởng tộc.

   
     Trưởng tộc được xác định theo phong tục truyền ngôi, kế vị: người con trai đứng đầu chi họ trưởng (Chi Cả) là Trưởng tộc.

    Trưởng tộc có trách nhiệm làm Chủ lễ cúng tế các ngày giỗ, lễ, tết tại Từ đường.

Điều 7: Hội đồng gia tộc.

   
     HĐGT gồm thành viên hiển nhiên và thành viên bầu chọn trong họ. Thành viên hiển nhiên gồm: Trưởng tộc, trưởng các chi. Thành viên bầu chọn gồm: Lão thành am hiểu họ, người có tín nhiệm trong họ. Số lượng thành viên của HĐGT tuỳ từng tình hình từng thời kỳ mà lựa chọn cho phù hợp.

Điều 8: Việc giỗ, lễ, tết.

    
     a) Việc lễ tết tại Từ Đường họ hoàn toàn tự nguyện. Khuyến khích mọi thành viên nên qua lại thắp hương khấn lễ Tiên Tổ, đặc biệt trong những ngày Tết Nguyên Đán; lễ Sóc, Vọng (ngày 1, ngày rằm, nhất là rằm tháng Giêng, tháng 7); hiếu, hỷ và các dịp đi xa về gần.

    b) Kinh phí sắm lễ (hương hoa trà quả…) trong các ngày lễ tết kể cả ngày rằm, mồng một được trích ra từ Quỹ họ.

    c) Hàng năm Họ ta có rất nhiều ngày giỗ, lễ. Để đơn giản và tuân theo tục lệ, toàn họ đã thống nhất chọn ra 3 ngày lễ trọng sau đây:

        1/ Giỗ Tổ vào ngày mồng 4 tháng một (11) âm lịch.

       2/ Giỗ cụ Cao tằng tổ khảo vào ngày 24 tháng chạp (12) âm lịch. (Cụ sinh ra các chi).

        3/ Lễ tiết Thanh Minh.

    Các giỗ còn lại cúng “phụ tế” vào ngày giỗ Tổ.

Điều 9: Việc hiếu, hỷ, xây dựng, tu bổ.

   
     a) Khi có việc cần xây dựng, tu bổ các công trình trong họ (ví dụ: tu sửa Từ Đường hay mộ phần) mà đã được HĐGT thông qua thì mọi thành viên phải nhiệt tình đóng góp, tham gia, tránh dựa dẫm.

    b) Mỗi gia đình, mỗi thành viên khi có việc hỷ, chỉ nên tổ chức cho phù hợp, tiết kiệm. Các thành viên khác trong họ cần nhiệt tình hưởng ứng, xúm tay vào cùng tiến hành công việc, tránh tư tưởng ỷ nại, nhằm củng cố vốn tính tôn trọng lẫn nhau, tình đoàn kết và thể hiện lòng mến khách.

    c) Mỗi khi có người quá cố, thì gia chủ nên đề xuất dự định tang lễ với HĐGT để cùng cả họ tổ chức cho trọng thể, chu đáo. Mọi thành viên phải chủ động làm tốt công việc được giao. Đặc biệt các suất đinh trong họ, tùy theo mức độ, phải tự giác luân phiên thức đêm thực thi việc Chịu tang.

Điều 10: Lập Quỹ.

   
     a) Để duy trì hoạt động, họ lập ra các loại quỹ sau:

        1/ Quỹ họ - chi các việc chung trong họ: thăm hỏi ốm đau, hiếu hỷ, các việc đột xuất.

        2/ Quỹ khuyến học - chi thưởng cho các thành viên là học sinh, sinh viên có thành tích cao trong học tập.

      3/ Quỹ đại sự - để chi dùng khi việc lớn xuất hiện (quyết toán khi xong việc).

    b) Lập quĩ bằng cách đóng góp theo suất đinh, mức đóng góp, thu chi phải được HĐGT và họp họ thông qua với đa số phiếu tán thành và được điều chỉnh cho phù hợp khi cần thiết.

     Họ ta luôn khuyến khích các gia đình, các cá nhân hảo tâm tài trợ quĩ.

Điều 11: Chức năng và nhiệm vụ của HĐGT.

  
    a) HĐGT thay mặt cho dòng họ trong việc đối ngoại, đối nội. Điều hành các công việc chung, giám sát việc thực hiện Tộc ước, động viên cả họ chịu khó hay lam hay làm, kinh doanh, học tập công tác, tăng cường đoàn kết, làm cho họ ta mỗi ngày thêm thịnh vượng.

    b) Chỉ đạo và giám sát mọi hoạt động trong họ, (thăm hỏi, hiếu hỷ, dựng xây..).

    c) Hàng năm, nhân ngày giỗ Tổ, HĐGT cùng với cả họ rà soát mọi công việc trong năm, kết luận ưu, nhược điểm của năm cũ, đề xuất công việc cho năm mới. Lưu ý mức xuống cấp của các công trình của dòng họ: Từ Đường, Mộ Tổ; nếu cần thì cho tu bổ.

Điều 12: Nghĩa vụ của suất đinh.

   
     Mọi hoạt động của dòng họ từ bé đến lớn, từ đối nội đến đối ngoại đều chủ yếu dựa vào sự đóng góp sức người sức của của các suất đinh. Nói cách khác, suất đinh là lực lượng chính phải tự giác, tích cực tham gia và hoàn thành tốt mọi nhiệm vụ Họ giao.

      Tùy theo các công việc cụ thể mà nghĩa vụ của các suất đinh có khác nhau:

     a) Xây dựng, tu bổ các công trình trong họ, đóng góp các quỹ trong họ: nam giới từ 18 tuổi trở lên (không kể có vợ hay chưa và kể cả nữ giới tự nguyện).

     b) Trường hợp chẳng may chồng mất thì vợ tiếp tục gánh vác. Các cụ 75 tuổi trở lên được miễn hoàn toàn tất cả các khoản đóng góp.

     c) Đóng góp kinh phí để Giỗ Tổ: thành viên nam, 18 tuổi trở lên và đã xây dựng gia đình, (dù ngày Giỗ Tổ có mặt hay không). Nhưng đến hết 25 tuổi vẫn chưa có vợ thì bắt đầu (vào tuổi 26) đóng góp, dù có về giỗ Tổ hay không.

    d) Đóng góp kinh phí để thực hiện các giỗ còn lại (giỗ kỵ Cao Tằng Tổ khảo và lễ tiết Thanh Minh, hoặc tùy từng năm có thể mở thêm một vài giỗ khác, việc khác) thì như điểm c) điều 12 trên và thêm điều kiện: có mặt trong ngày giỗ.

Điều 13: Khuyến học.

  
    Họ thường xuyên cổ vũ, động viên, nhắc nhở con cháu trong họ luôn phát huy truyền thống hiếu học của Tổ Tiên mà nêu cao tinh thần ham học và học giỏi. Họ đã lập ra Quỹ khuyến học và hàng năm đều có phần thưởng (dù còn nhỏ bé) để khuyến khích, động viên các cháu.

    Điều kiện để họ khen thưởng là: Con cháu Nội tộc (con cháu các suất đinh) trong năm đạt được một trong các chỉ tiêu sau đây:

     -         Thi đỗ đại học vào các trường chính quy. (trình giấy gọi).

     -         Thi đỗ vào các trường cấp II, III quốc lập. (trình giấy báo).

      -    Học sinh giỏi, xuất sắc, (trình Giấy khen).

Điều 14: Trông coi Từ Đường.

    
     Mọi thành viên trong họ đều có trách nhiệm trông coi, săn sóc, quét dọn và gìn giữ Từ Đường cũng như đồ thờ, vật dụng trong Từ Đường, kể cả khu Mộ Tổ. Phấn đấu không để “hương lạnh khói tàn”, Từ Đường luôn sạch sẽ, trang nghiêm. Ai đi xa về gần nên trước hết cần vào Từ Đường thắp hương mong được Tổ tiên phù hộ độ trì.

     Khi phát hiện Từ Đường hay Mộ Tổ xuống cấp hoặc có người xây chắn cần thông báo và tìm gải pháp xử lý.

Điều 15: Tổ chức thực hiện

a)    Hiện thời HĐGT tộc gồm có các thành viên sau:

               1/ Nguyễn Văn Hớn, trưởng Tộc

               2/ Nguyễn Văn Năng, quyền trưởng chi 1.

               3/ Nguyễn Thanh Tùng, trưởng chi 2.

               4/ Đỗ Thị Oánh, thủ quỹ.

       5/ Nguyễn Văn Đông, trưởng chi 3..

b)   Trước mỗi sự kiện các suất đinh có trách nhiệm tự giác đến họp tại Từ Đường để bàn bạc đi đến thống nhất giải pháp xử lý.

c)    Phần thưởng khuyến học được công bố và phát thưởng vào dịp tổng kết năm học hàng năm, do cô Oánh chủ trì. Sau đó được công bố lại trong toàn họ vào ngày Giỗ Tổ.

d)   Khi trong họ có người ốm đau hay tai nạn, họ tổ chức thăm hỏi động viên kịp thời.

e)    Việc sắm lễ dâng lên Từ Đường trong các ngày lễ, Tết, ngày rằm, mồng một do cô Nụ đảm nhiệm, (nhận kinh phí từ cô Oánh).

f)     Tiền điện, (sau này có thể cả tiền nước) sử dụng trong Từ Đường được trích ra từ Quỹ họ, (cô Oánh giao tiền cho cô Nụ).

Điều 16: Nề nếp, kỉ cương.

   
     Mọi thành viên trong họ đều phải phấn đấu suốt đời để trở thành con người có ích cho gia đình và xã hội.

    Mỗi gia đình phải là một tổ ấm, trong đó mọi người phải yêu thương nhau hết lòng, biết chia sẻ khó khăn, cùng nhau vượt qua trở ngại để nâng cao mức sống, tạo nền móng cho gia phong nhân ái trường tồn.

    Trong sinh hoạt gia tộc mọi thành viên đều phải coi trọng tôn ti, trật tự; luôn khiêm nhường và luôn tôn trọng lẫn nhau, thành tâm phấn đấu cho tình máu mủ và sự thành đạt chung trong họ; loại trừ tính kèn cựa, cá nhân, lấn chiếm đất đai. Những khi họp bàn công việc phải phát huy tối đa sáng kiến của mọi thành viên, chọn lấy những ý kiến phù hợp nhất để biểu quyết theo đa số.

Điều 17: Biểu dương, nhắc nhở.

    
     Biểu dương các cá nhân và gia đình có nhiều thành tích về các mặt lao động sản xuất, học tập, công tác xã hội. Lưu danh tiêu biểu các thành viên (không phân biệt trai hay gái) giàu tình thương yêu đùm bọc họ hàng, có phong độ đĩnh đạc, có học vị học vấn, có công danh sự nghiệp được cộng đồng mến mộ. Đó chính là truyền thống, là niềm tự hào của dòng tộc, cần phải được khuyến khích nhân lên mãi về sau.

     Uốn nắn, nhắc nhở những thành viên có lời nói, việc làm sai trái: bạc đãi ông bà, cha mẹ; bạo ngược với người thân; sa vào tệ nạn xã hội làm tổn hại bản thân, và danh dự của gia đình, dòng họ.

     Tộc ước này là ý chí, nguyện vọng của toàn họ. Theo thời gian, Tộc ước cần được chỉnh sửa, bổ xung để ngày càng hoàn thiện, văn minh, giúp cho Gia tộc được sánh ngang với cộng đồng tiến bộ.

Rất mong nhận được nhận xét của các thành viên.

Trân trọng cảm ơn.

Ngày lành, Mùa Thu năm Nhâm Thìn (2012)

Dòng tộc Nguyễn Văn, QT-KA-KT-HD

Tộc trưởng: Nguyễn Văn Hớn